અલહાબાદ હાઈકોર્ટે દંપતીને જામીન આપ્યાના ૧૬ મહિના પછી આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે, જેમાં તેમણે કહ્યું હતું કે સારી શિક્ષા આપવી, બાઇબલનું વિતરણ કરવું, બાળકોને શિક્ષણ મેળવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું, ગ્રામજનોની સભાનું આયોજન કરવું વગેરે ધાર્મિક પરિવર્તન માટે લાલચ નથી
(એજન્સી) નવી દિલ્હી, તા.રપ
ઉત્તરપ્રદેશની એક કોર્ટે દક્ષિણ ભારતીય મૂળના એક દંપતીને હિન્દુ દલિતોને ખ્રિસ્તી ધર્મમાં રૂપાંતરિત કરવા માટે પ્રેરિત કરવાનો પ્રયાસ કરવા બદલ પાંચ વર્ષની જેલની સજા ફટકારી છે. આ ફોજદારી કેસ ૨૦૨૩માં શાસક ભારતીય જનતા પાર્ટી (ભાજપ)ના એક પદાધિકારીની ફરિયાદ પર દાખલ કરવામાં આવ્યો હતો. ઉલ્લેખનીય છે કે, આંબેડકર નગરની ખાસ કોર્ટે ૧૬ મહિના પહેલા અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટના ચુકાદા છતાં દંપતીને દોષિત ઠેરવ્યા હતા કે જેના આધારે એફઆઈઆર દાખલ કરવામાં આવી હતી, તે આ કેસમાં પીડિત વ્યક્તિ નથી અને તેથી, યુપીના ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદા હેઠળ ફરિયાદ નોંધાવવા માટે સક્ષમ વ્યક્તિ નથી.૨૨ જાન્યુઆરીના રોજ, સ્પેશિયલ જજ જીઝ્ર/જી્ એક્ટ રામ વિલાસ સિંહે જોસ પાપાચેન અને તેમની પત્ની શીજાને ઉત્તર પ્રદેશ પ્રોહિબિશન ઓફ અનલોફુલ ધર્મ પરિવર્તન અધિનિયમ, ૨૦૨૧ની કલમ ૫ (૧) હેઠળ દોષિત ઠેરવ્યા બાદ પાંચ વર્ષની જેલની સજા ફટકારી હતી અને દરેકને ૨૫,૦૦૦ રૂપિયાનો દંડ ફટકાર્યો હતો. ન્યાયાધીશ સિંહે પૂર્વ યુપીના આંબેડકર નગરના શાહપુર ફિરોઝ ગામમાં ગરીબીથી પીડિત દલિતોને ‘સામૂહિક’ રીતે હિન્દુમાંથી ખ્રિસ્તી બનાવવા માટે પ્રેરિત કરવા બદલ દંપતીને દોષિત ઠેરવ્યું હતું. કોર્ટે કહ્યું કે આ દંપતી બાઇબલમાંથી પાઠ શીખવતા, ઈસુ ખ્રિસ્ત વિશે પ્રચાર કરતા, ધાર્મિક પુસ્તકોનું વિતરણ કરતા, નાતાલ પર ભંડારા (ઉજવણી)નું આયોજન કરતા અને દલિતોને પૈસા અને અન્ય લાલચ આપતા અને તેમને ધર્માંતરણ કરાવી ઈસુને અનુસરવાનું કહેતા. મધ્ય પ્રદેશમાં રહેતા અને મૂળ કેરળના રહેવાસી પાપાચેન અને શીજા કોર્ટને સમજાવી શક્યા નહીં કે તેઓ ગામની મુલાકાત કેમ લઈ રહ્યા છે. જાન્યુઆરી ૨૦૨૩માં જલાલપુર પોલીસ સ્ટેશનમાં ભાજપ જિલ્લા સચિવ ચંદ્રિકા પ્રસાદે આરોપ લગાવ્યો હતો કે પાપાચેન અને શીજા શાહપુર ફિરોઝમાં એક દલિત વસતીની મુલાકાત લેતા હતા; તેઓ એક દલિત મહિલા વિફલાના ઘરે જતા હતા, જ્યાં તેઓ ત્યાં ભેગા થતા દલિત ગ્રામજનોને ધર્માંતરણ કરાવવા માટે લાલચ આપતા હતા. પ્રસાદ પોતે એક દલિત સમુદાયના છે. આ દંપતી કથિત રીતે ખ્રિસ્તી પુસ્તકોનું વિતરણ કરતા હતા, બાઇબલ વાંચતા હતા અને ઈસુના જીવન વિશે ઉપદેશ આપતા હતા. તેમની સામે હ્લૈંઇ દાખલ થયાના થોડા દિવસો પહેલા, આ દંપતીએ સ્થાનિક ગ્રામજનોને ખોરાક અને મીઠાઈઓ વહેંચી હતી અને નાતાલની ઉજવણી માટે કેક કાપી હતી. ગેરકાયદેસર ધર્માંતરણના આરોપ ઉપરાંત, દંપતી પર અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિ (અત્યાચાર નિવારણ) અધિનિયમ, ૧૯૮૯ હેઠળ પણ કેસ દાખલ કરવામાં આવ્યો હતો.
ગ્રામજનોના નિવેદનો : જજ સિંહે તેમને દોષિત ઠેરવતી વખતે ઓછામાં ઓછી છ દલિત મહિલાઓ, જે બધી અભણ હતી, ભાજપના પદાધિકારી પ્રસાદ, સ્થાનિક રહેવાસી લવ કુશ અને ત્રણ પોલીસકર્મીઓના નિવેદનોને ધ્યાનમાં લીધા હતા. વિફલાએ કોર્ટમાં આપેલા પોતાના નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે પાપાચેન અને શીજા તેના ઘરે આવતા અને તેને અને તેના પરિવારને ‘સારૂં શિક્ષણ’ આપતા. તેઓએ તેને સ્થાનિક ચર્ચમાંથી પુસ્તકો આપ્યા. વિફલાએ કહ્યું, ‘તેઓ મારા ઘરે આવતા અને મને અને મારા પડોશીઓને સારી વસ્તુઓ શીખવતા અને અમને દારૂ ન પીવા કે ઝઘડા ન કરવા કહેતા,’. તેણે કહ્યું કે, જ્યારે દંપતી તેના ઘરે આવે ત્યારે તે તેના પડોશના લોકોને ભેગા કરતી. પાપાચેન અને શીજા તેમને બાઇબલ વાંચી સંભળાવતા, ઈસુ વિશે વાત કરતા અને તેમને તેમનું અનુસરણ કરવાનું કહેતા. બીજી દલિત મહિલા, મંજુએ પોતાની જુબાનીમાં કહ્યું કે તે તેના આમંત્રણ પર વિફલાના ઘરે પ્રાર્થનામાં હાજરી આપતી. તેણે કહ્યું કે, પાપાચેન અને શીજા ત્યાં ખ્રિસ્તી ધર્મનો પ્રચાર કરવા આવતા અને ગામલોકોને ઈસુને પ્રાર્થના કરવાનું કહેતા. જો કે, મંજુએ ઉમેર્યું કે આ દંપતી ગામલોકોને શિક્ષણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા અને સૌહાર્દપૂર્ણ રીતે રહેવાનું કહેતા, અને તેમને મફતમાં પુસ્તકો અને નકલો પૂરી પાડતા હતા. આ દંપતી સ્થાનિક લોકોને ઈસુ ખ્રિસ્ત અને ખ્રિસ્તી ધર્મનું પાલન કરવાનું કહેતા હોવાનું મંજુએ જણાવ્યું, જેમણે ફોન પર ભાજપ જિલ્લા સચિવ પ્રસાદને આ બાબતની જાણ કરી હોવાનો દાવો કર્યો હતો.
ફરિયાદ પક્ષ દ્વારા રજૂ કરાયેલા લગભગ તમામ સાક્ષીઓએ સ્વીકાર્યું કે આ દંપતી તેમને અને તેમના બાળકોને સારા પાઠ શીખવતા હતા. જો કે, ન્યાયાધીશે તેમના નિવેદનોના તે ભાગોને રેખાંકિત કર્યા જ્યાં તેમણે કહ્યું હતું કે આ દંપતી તેમને ઈસુને અનુસરવા અને તેમની પ્રાર્થના કરવા કહેતા હતા. યુપીના ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદાની કલમ ૨ મુજબ, લાલચનો અર્થ કોઈપણ ભેટ, સરળ પૈસા, પ્રસન્નતા, ભૌતિક લાભ, રોકડ અથવા પ્રકારની, રોજગાર, કોઈપણ ધાર્મિક સંસ્થા દ્વારા પ્રતિષ્ઠિત શાળામાં મફત શિક્ષણ, સારી જીવનશૈલી અથવા દૈવી નારાજગીના સ્વરૂપમાં કોઈપણ બીકનો સમાવેશ થાય છે. અન્ય એક ગ્રામીણ સુરામણીએ કહ્યું કે આ દંપતી તેના બાળકોને ‘સારૂં જ્ઞાન’ પૂરૂં પાડતા અને તેમને શીખવતા. તેણે એમ પણ કહ્યું કે તેઓ ગામલોકોને કહેતા કે ઈસુ પરમેશ્વર અથવા સર્વશક્તિમાન છે. રોશનીએ કહ્યું કે આ દંપતીએ તેને ઈસુનું ફોટો કેલેન્ડર ભેટ આપ્યું અને તેને ખ્રિસ્તી ધર્મનું પાલન કરવાનું કહ્યું હતું. ફક્ત એક જ સાક્ષી, અંજનીએ, દંપતી પર સ્પષ્ટ આરોપ મૂક્યો અને કહ્યું હતું કે,તેણે તેમને ખ્રિસ્તી ધર્મમાં રૂપાંતરિત કરવા માટે લાલચ અને પૈસાની ઓફર કરી. તેણે કહ્યું કે આ દંપતી તેના બાળકોને શીખવતા અને ઈસુને અનુસરવા અને તેમની પ્રાર્થના કરવા કહેતા, ઈસુને તેમના ભગવાન (ભગવાન) તરીકે ઉલ્લેખ કરતાં. તેણે કહ્યું, ‘અમે અભણ છીએ, તેથી તેઓ આનો લાભ લેતા હતા અને અમને ખ્રિસ્તી ધર્મનું પાલન કરવા માટે મજબૂર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો’. જજ સિંહે પાપાચેન અને શીજાને ધર્માંતરણના કથિત ભોગ બનેલા લોકો પર જાતિવાદી દુર્વ્યવહાર કરવાના બીજા આરોપમાંથી મુક્ત કર્યા.
અલાહાબાદ હાઇકોર્ટનો આદેશ
૬ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૨૩ના રોજ, અલ્હાબાદ હાઇકોર્ટના જસ્ટિસ શમીમ અહેમદે નીચલી કોર્ટના આદેશને રદ કર્યો હતો અને પાપાચેન અને શીજાને જામીન આપ્યા હતા. જસ્ટિસ અહેમદે નોંધ્યું હતું કે સારી શિક્ષાઓ આપવી, પવિત્ર બાઇબલ પુસ્તકોનું વિતરણ કરવું, બાળકોને શિક્ષણ મેળવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું, ગ્રામજનોની સભાનું આયોજન કરવું, ભંડારનું આયોજન કરવું, ગામલોકોને ઝઘડામાં ન પડવાની અને દારૂ ન પીવાની સૂચના આપવી એ લાલચ નથી. જસ્ટિસ અહેમદે એમ પણ ચુકાદો આપ્યો હતો કે હ્લૈંઇ કોઈ સક્ષમ વ્યક્તિ દ્વારા દાખલ કરવામાં આવી નથી. ૨૦૨૧ના કાયદાની કલમ ૪ કહે છે કે ‘કોઈપણ પીડિત વ્યક્તિ, તેના માતાપિતા, ભાઈ, બહેન અથવા લોહીના સંબંધ, લગ્ન અથવા દત્તક દ્વારા તેની સાથે સંબંધિત કોઈપણ અન્ય વ્યક્તિ’ તેના હેઠળ હ્લૈંઇ નોંધાવવા માટે સક્ષમ માનવામાં આવશે. ભાજપના નેતા ચંદ્રિકા પ્રસાદ આમાંથી કોઈ ન હોવાથી, તેમને કાયદા હેઠળ ફરિયાદ નોંધાવવાનો અધિકાર ન હોવાનો કોર્ટે ચુકાદો આપ્યો. ઉક્ત કલમની શરૂઆતમાં ‘કોઈપણ પીડિત વ્યક્તિ’ શબ્દોનો અર્થ કોઈપણ વ્યક્તિ તરીકે અર્થઘટન કરી શકાય છે, ખાસ કરીને કારણ કે ૈંઁઝ્ર અથવા ઝ્રિ.ઁ.ઝ્ર. હેઠળ કોઈ જોગવાઈ નથી, જે કોઈપણ વ્યક્તિને કોગ્નિઝેબલ ગુના અંગે પ્રથમ માહિતી અહેવાલ નોંધાવવાથી રોકે છે અથવા પ્રતિબંધિત કરે છે. જો કે, ‘કોઈપણ પીડિત વ્યક્તિ’ શબ્દો પછીની શ્રેણીઓ દ્વારા લાયક ઠરે છે અને તેના, તેના માતાપિતા, ભાઈ, બહેનો અથવા લગ્ન અને દત્તક દ્વારા લોહીના સંબંધો જેવા શબ્દોનો સમાવેશ થાય છે. ન્યાયાધીશ અહેમદે કહ્યું હતું કે, તેથી, ‘કોઈપણ પીડિત વ્યક્તિ’ શબ્દો, જો તેઓ પોતે લે છે, તો તે અત્યંત વ્યાપક છે. ‘આ શબ્દનો વ્યાપ અનુગામી શ્રેણીઓ દ્વારા સંપૂર્ણપણે ઓછો કરવામાં આવ્યો છે અને તેથી, એવું કહેવું પડે કે કોઈપણ પીડિત વ્યક્તિ એક વ્યક્તિ હશે પરંતુ તે વ્યક્તિગત રીતે તેના કપટપૂર્ણ ધર્માંતરણથી દુઃખી છે, પછી ભલે તે વ્યક્તિગત હોય કે સામૂહિક ધર્માંતરણ સમારોહમાં કરવામાં આવ્યું હોય’.
