પેટાચૂંટણીના પરિણામો દર્શાવે છે કે સમગ્ર દેશમાં ભાજપના હિંદુત્વ એજન્ડાના વળતાં પાણી થઈ રહ્યા છે : રાહુલ ગાંધી

(એજન્સી) તા.૩
કોંગ્રેસનાં નેતા રાહુલ ગાંધીએ કહ્યું છે કે, હું મંડીમાંથી પસાર થઈ રહ્યો હતો અને હિમાચલ પ્રદેશ તરફ જઈ રહ્યો હતો, ૨૦૧૭ની વિધાનસભાની ચૂંટણી સમયે જ્યારે રાજનીતિ વિશે એક વ્યક્તિ સાથે વાતચીત કરવાનું થયું હતું. તેણે મને ગર્વ અને ગૌરવ સાથે કહ્યું હતું કે હિમાચલના લોકો શિક્ષિત છે અને બાકીના ભારતના લોકો જેવા ભોળા નથી. અમે એક જ પક્ષને બે વાર તક આપતા નથી; દર પાંચ વર્ષે, અમે પક્ષ બદલી નાખીએ છીએ. જ્યારે મેં પૂછ્યું કે, શું રાજ્યમાં હિંદુ-મુસ્લિમ જેવા મુદ્દાઓ અગત્યના છે અને ભાજપના હિંદુત્વ એજન્ડા પર તેમનો અભિપ્રાય શું છે, ત્યારે તેમણે “હિન્દુત્વ” શબ્દને નકારી કાઢીને કહ્યું કે, “અમને સનાતનીઓ પર ગર્વ છે. અહીંના લોકો સાચા હિંદુ ધર્મ વિશે કશું જાણતા નથી.
હિમાચલ પ્રદેશ અને અન્ય વિધાનસભા અને લોકસભાની પેટાચૂંટણીઓના પરિણામોના અવલોકનો આ વર્ણનમાં બંધબેસે છે અને ૨૦૨૨માં પાંચ રાજ્યોમાં યોજાનારી વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ અને ૨૦૨૪માં યોજાનારી લોકસભાની ચૂંટણીમાં સંભવિત રાજકીય વિકાસનો સંકેત આપે છે. ૩ લોકસભા અને ૨૯ વિધાનસભા બેઠકોની પેટાચૂંટણીમાં આજે મતગણતરી પૂર્ણ થઈ ગઈ છે. કૉંગ્રેસે હિમાચલ અને રાજસ્થાનની પેટાચૂંટણીમાં જીત મેળવી છે, હિમાચલ પ્રદેશની ત્રણેય વિધાનસભા બેઠકો – ફતેહપુર, આર્કી અને જુબ્બલ-કોટખાઈ – તેમજ મંડી લોકસભા બેઠક જીતી છે. રાજસ્થાનમાં, કોંગ્રેસે ધારિયાવાડ અને વલ્લભનગર બંને વિધાનસભા બેઠકો અનુક્રમે ૧૮,૭૨૫ અને ૨૦,૬૦૬ મતોના નોંધપાત્ર માર્જિન સાથે જીતી છે. મધ્યપ્રદેશમાં, પાર્ટીએ ૩૧ વર્ષ પછી ભાજપની પરંપરાગત બેઠક રાયગાંવ જીતી લીધી છે. કર્ણાટકમાં, તેણે હંગલ મતવિસ્તાર પર જીત મેળવી છે, જે હાલના ભાજપના મુખ્ય પ્રધાન બસવરાજ બોમાઈનો વિસ્તાર છે, ૭,૩૭૩ મતોના માર્જિન સાથે કોંગ્રેસે જીત મેળવી છે. કર્ણાટક અને હિમાચલ પ્રદેશ બંનેમાં બીજેપીના મુખ્ય પ્રધાનો તેમના પોતાના વિસ્તાર જાળવી શક્યા નથી. મહારાષ્ટ્રમાં, કોંગ્રેસે ૪૧,૯૩૩ મતો અને લગભગ ૨૨% વધુ વોટ શેર સાથે દેગલુર મતવિસ્તાર જીતી લીધી છે. પેટાચૂંટણી માટેની મોટાભાગની સીટો પર કોંગ્રેસ અને ભાજપ વચ્ચે સીધી લડાઈ હતી અને એકંદરે કોંગ્રેસે ભાજપની બરાબરી કરી લીધી છે. પરંપરાગત રીતે, રાજ્યમાં શાસક પક્ષ પેટાચૂંટણી જીતે એવું વલણ હોય છે, જે પશ્ચિમ બંગાળ અને રાજસ્થાન માટે સાચું છે. ટીએમસીએ પશ્ચિમ બંગાળની તમામ ચાર બેઠકો પર કબજો જમાવ્યો છે, જેમાંથી કેટલીક વિક્રમી માર્જિન સાથે રાજ્યમાંથી ભાજપનો લગભગ સફાયો કરી દીધો છે. રાજસ્થાનમાં, શાસક કોંગ્રેસે પેટાચૂંટણીની બંને બેઠકો પર જીત મેળવી છે, જે રાજ્ય પર મુખ્ય પ્રધાન અશોક ગેહલોતની પકડની પુષ્ટિ કરે છે. હિમાચલ પ્રદેશના પરિણામો, જો કે, આ વલણને ખોટું સાબિત કરે છે, જેના કારણે કોંગ્રેસને ભાજપ સાથે સીધી લડાઈમાં જીત મળી છે, તે ખાસ કરીને નોંધપાત્ર છે. પરિણામોએ ભાજપને તેના હિંદુત્વના એજન્ડામાં વળતાં પાણી વિશે સંકેત આપ્યા છે.
તાજેતરની વસ્તી ગણતરી મુજબ, હિમાચલમાં મુસ્લિમ વસ્તી માત્ર ૨.૧૮ ટકા છે, હિંદુઓ ૯૫ ટકા છે. ભાજપે ૨૦૧૪ અને ૨૦૧૯ બંને લોકસભા ચૂંટણીમાં રાજ્યમાં કબજો જમાવ્યો હતો. ૨૦૧૯માં, મંડી લોકસભા બેઠક ભાજપના રામ સ્વરૂપ શર્માએ ૪ લાખથી વધુ મતો અને ૬૮% વોટ શેર સાથે જંગી માર્જિન સાથે જીતી હતી. આત્મહત્યા દ્વારા તેમના મૃત્યુને કારણે આ પેટાચૂંટણી જરૂરી હતી. આ પેટાચૂંટણીમાં કોંગ્રેસના પ્રતિભા સિંહે ભાજપના બ્રિગેડિયરને હરાવીને જીત મેળવી છે. “હિંદુ ખતરે મેં હૈ” નું સામાન્ય વર્ણન અને અતિ-રાષ્ટ્રવાદ અને સશસ્ત્ર દળો વગેરે વિશેની અતિશયતા પેટાચૂંટણીના પરિણામો સાથે મેળ ખાતી નથી. એવું લાગે છે કે ભાજપનો એજન્ડા થોડા સમય માટે પૂરો થઈ ગયો હતો પરંતુ હવે તે લુપ્ત થઈ રહ્યો છે. લોકો માટે શાસક શાસન વિરૂદ્ધ મતદાન કરવું એ ભાજપ પ્રત્યે ભારે અસંતોષ અને નિરાશાની નિશાની દર્શાવે છે. લોકો સાથેની મારી વાતચીતમાંથી ભાજપ દ્વારા ધર્મનો ધ્રુવીકરણ મુદ્દા તરીકે ઉપયોગ કરવા અને મૂડીવાદ, ભ્રષ્ટાચાર, પર્યાવરણનો વિનાશ અને ફાસીવાદના એજન્ડાથી જનતા ત્રસ્ત છે. કોંગ્રેસ પક્ષ અને લિબરલ-સેક્યુલર કેમ્પમાં ભારે ઉત્તેજના અને આનંદ છે. હિમાચલ પ્રદેશ કોંગ્રેસના પ્રભારી રાજીવ શુક્લાએ પરિણામો પછી તરત જ એક પ્રેસ મીટમાં જણાવ્યું હતું કે, કોંગ્રેસ માટે પરિણામો ખૂબ જ સકારાત્મક છે. લોકસભા સીટ જીતવી જ્યાં વર્તમાન સાંસદ ભાજપના હતા અને મુખ્ય પ્રધાન જયરામ ઠાકુરનો પોતાનો વિસ્તાર છે, તેનો અર્થ એ છે કે લોકોનો જનાદેશ કેન્દ્ર સરકારની વિરૂદ્ધ છે. ભાજપ માટે લોકોનો મૂડ બદલાઈ રહ્યો છે.
જો કે, એ નોંધવું યોગ્ય છે કે ડિસેમ્બર ૨૦૧૮માં કોંગ્રેસ માટે ત્રણ હિન્દી હાર્ટલેન્ડ રાજ્યો, રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ અને છત્તીસગઢ જીતી ત્યારે આવી સમાન ઉત્તેજના હતી. પરંતુ તે પછી ૨૦૧૯ની લોકસભા ચૂંટણીમાં અને મધ્ય પ્રદેશમાં શું થયું તે આપણે બધા જાણીએ છીએ. તેથી, વિપક્ષે, પ્રથમ ૨૦૨૨માં પાંચ રાજ્યોની ચૂંટણીઓ અને ૨૦૨૪માં લોકસભાની ચૂંટણી પરથી નજર ગુમાવવી જોઈએ નહીં. કોંગ્રેસ પક્ષની કથા, ભાજપ-આરએસએસ વિરૂદ્ધ રાહુલ ગાંધીના નેતૃત્વનો મજબૂત વૈચારિક પડકાર હવે પરિણામો લાવી રહ્યું છે. જ્યાં સુધી મોટી લડાઈ લડવામાં અને જીતવામાં ન આવે ત્યાં સુધી ઉજવણી ન કરવી જોઈએ.