દેશમાં લોકસભાની સામાન્ય ચૂંટણીની તારીખો જાહેર કરવામાં આવી છે. તેમાં સાત તબક્કામાં મતદાન થશે. પ્રથમ તબક્કાના મતદાનથી લઈને પરિણામોની જાહેરાત સુધી દોઢ મહિના સુધી ચૂંટણીનો માહોલ રહેશે. પહેલા તબક્કાના મતદાન પહેલા જ રાજકીય પક્ષોને આખો મહિનો મળી ગયો છે. એટલે કે ચૂંટણીઓ કુલ અઢી મહિનાના સમયગાળામાં છે. આમ તો રાજકીય પક્ષોએ આ માટે ઘણા સમય પહેલા તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી હતી. ઉમેદવારોના નામોની જાહેરાત, સાથી પક્ષો સાથે બેઠકોની વહેંચણી વગેરે અંગે વિચારણા લાંબા સમયથી ચાલી રહી હતી. હવે તેઓ પોતપોતાના સમીકરણો સાથે મેદાનમાં ઉતરશે. પરંતુ ચૂંટણીની જવાબદારી આખરે મતદાતા પર રહે છે.
આ ચૂંટણી દેશને કઈ દિશા આપે છે તેના પર દુનિયાની નજર છે પરંતુ કેટલીક ચૂંટણીઓના અનુભવો દર્શાવે છે કે ચૂંટણીને લોકશાહીના ઉત્સવ તરીકે ઉજવવાને બદલે મતદારો પક્ષપાતી ઉન્માદથી મતદાન કરે છે. પરિણામે ઘણી જગ્યાએ રાજકીય હિંસા જોવા મળે છે. કેટલાક રાજ્યોમાં હિંસાની ઘટનાઓ ચિંતા પેદા કરે છે. આને ધ્યાનમાં રાખીને ભારતના ચૂંટણી પંચે તેની રણનીતિ તૈયાર કરવી પડશે. ચૂંટણી પંચ માટે એ સુનિશ્ચિત કરવાનો મોટો પડકાર છે કે ચૂંટણી મુક્ત અને ન્યાયી રીતે થઈ શકે.
ચૂંટણી સમયે રાજકીય પક્ષો સ્વાભાવિક રીતે જ એકબીજા પર આક્ષેપો કરે છે. ઘણી વખત તેમાં નફરતી અને વાંધાજનક નિવેદનો પણ જોવા મળે છે. તેના પર નજર રાખવાની જવાબદારી ચૂંટણી પંચની છે. પરંતુ છેલ્લી કેટલીક ચૂંટણીઓથી એવું જોવા મળે છે કે રાજકારણીઓના નિવેદનોના બચાવમાં કે વિરોધમાં પક્ષોના સમર્થકો પોતે જ એકબીજા સાથે ઘર્ષણમાં ઉતરે છે. આવું વાતાવરણ પશ્ચિમ બંગાળ અને દક્ષિણના કેટલાક રાજ્યોમાં વધુ જોવા મળે છે. લોકશાહીમાં અસંમતિ એ સારી બાબત છે, પરંતુ તેના પર હિંસાનો આશરો લેવો એ કોઈપણ રીતે યોગ્ય ન કહી શકાય. આનાથી બિનજરૂરી રીતે ચૂંટણી પંચ અને સુરક્ષા દળોની મુશ્કેલીઓ વધી જાય છે. આનાથી ઘણા મતદારોના મનોબળને પણ અસર થાય છે અને તેઓ મતદાન મથકો સુધી પહોંચવામાં અચકાય છે.
લોકશાહી દેશના જવાબદાર નાગરિક હોવાના નાતે દરેક મતદાતા પાસે અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે તેઓ માત્ર પોતાના વિવેક મુજબ જ મતદાન કરે એટલું જ નહીં પરંતુ મતદાન પ્રક્રિયામાં કોઈ વિક્ષેપ ન આવે તે માટે પણ પ્રયાસ કરે. રાજકીય પક્ષો દ્વારા મતદાનના બદલામાં આપવામાં આવતી પૈસા અને ભેટ વગેરેની લાલચને દૂર કરવી પણ એક મોટો પડકાર બની ગયો છે, આ બાબતે પણ મતદારોની મદદની અપેક્ષા રાખવામા આવે છે. જો કે, આટલા લાંબા સમય સુધી ચૂંટણી લંબાવવા અંગે કેટલાક રાજકીય નિષ્ણાતોના વાંધાને સંપૂર્ણપણે નકારી શકાય તેમ નથી. ચૂંટણીનો સમયગાળો જેટલો લાંબો ચાલશે તેટલી ગેરરીતિની શક્યતાઓ વધી જશે. આ અંગે અનેક વખત વાંધો ઉઠાવવામાં આવ્યો છે. પ્રથમ તબક્કાના મતદાન બાદ લગભગ દોઢ મહિના સુધી વોટિંગ મશીનો પર નજર રાખવાની રહેશે. આદર્શ આચારસંહિતા આટલા લાંબા સમય સુધી અમલમાં રહેશે તો સરકારી કામકાજને પણ અસર થશે.
સુરક્ષા દળોને સતત એક વિસ્તારમાંથી બીજા વિસ્તારમાં તબદીલ કરવા પડશે. તેથી ટૂંકમાં ઓછા સમયમાં ચૂંટણી યોજવામાં આવે તેવી માંગ ઉઠી રહી છે. જોકે સુરક્ષાના કારણો ખૂબ જ ચિંતાનો વિષય છે, પરંતુ આટલા લાંબા ગાળાની ચૂંટણીમાં સ્વતંત્રતા અને નિષ્પક્ષતા સુનિશ્ચિત કરવી એ ખુદ ચૂંટણી પંચ માટે પણ મુશ્કેલ કામ છે.
