(એજન્સી) નવી દિલ્હી, તા.૨૬
બિહારમાં દલિત સમુદાયના સંઘર્ષના ઉત્તેજક પ્રદર્શનમાં, સરકારી માલિકીની જમીન પરના કઠોર માલિકી વિવાદને ઉકેલવા જમીન પટ્ટા માટે વિનંતી કરી રહ્યા છે. આ તાકીદની અપીલ એવા સમયે કરવામાં આવી છે જ્યારે નવાડા જિલ્લામાં તેમના ખેસ અને વાંસની ઝૂંપડીઓને આગ લગાડ્યા પછી વિનાશનો સામનો કરી રહેલા મુશહર અને રવિદાસ સમુદાયોના ડઝનેક ગરીબ પરિવારો બેઘર બન્યા છે. પાસવાન અને દુસાધ સમુદાયના શક્તિશાળી લોકો દ્વારા આગ લગાડવામાં આવી હતી, જેઓ દલિત જૂથો પણ છે, જે જાતિના તણાવવાળા પ્રદેશમાં જમીન અને સન્માન માટેના સંઘર્ષ વિશે ચિંતાજનક પ્રશ્નો ઉભા કરે છે.
આ ઘટનામાં બચી ગયેલા લોકો ૧૮ સપ્ટેમ્બરની રાતથી ખુલ્લા આકાશ નીચે જીવી રહ્યા છે. તેઓ દાવો કરે છે કે,જ્યાં તેમની ઝૂંપડીઓ હતી તે જમીન પર કબજો કરવાના હેતુથી મુખ્યત્વે પાસવાનની આગેવાની હેઠળના સશસ્ત્ર ટોળાએ સળગાવી દીધી હતી. રાજ્યમાં ચાલી રહેલી જમીન સર્વેક્ષણ દરમિયાન આ ગેર મજરૂઆ મલિક ઝમીન (સરકારી માલિકીની જમીન)ને તેમની પોતાની હોવાનું જણાવ્યું હતું. જો કે, પીડિતો જમીન પર પોતાનો દાવો જાળવવા માટે મક્કમ છે અને વિલંબ કર્યા વિના જમીનના પટ્ટા પ્રદાન કરવા માટે સરકારના હસ્તક્ષેપની માંગ કરી છે.
સ્થાનિક મુફાસિલ પોલીસ સ્ટેશનથી માત્ર ૧ કિમીના અંતરે આવેલા કૃષ્ણા નગર ગામના દલિત ટોલામાં ૩૪ ઝૂંપડીઓ,૨૧ સંપૂર્ણ નુકસાન અને ૧૩ આંશિક રીતે સળગાવવાની ઘટના રાષ્ટ્રીય લોકતાંત્રિક ગઠબંધન (દ્ગડ્ઢછ) સરકાર માટે નોંધપાત્ર રીતે શરમજનક બની છે. રાજ્યમાં મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમારના નેતૃત્વમાં આ ઘટનામાં માત્ર દલિત પીડિતો જ સામેલ નથી પણ કેન્દ્રીય મંત્રી જીતન રામ માંઝીએ યાદવ સમુદાયને, એક શક્તિશાળી ઓબીસી જાતિને આગચંપી માટે જવાબદાર ઠેરવતા જોયા છે. જો કે, તે ટૂંક સમયમાં બહાર આવ્યું કે આ દલિત વિરૂદ્ધ દલિત સંઘર્ષ હતો. મુખ્ય આરોપી, નંદુ પાસવાન, તેના ૬૦ના દાયકાના અંતમાં એક નિવૃત્ત પોલીસ કોન્સ્ટેબલ, જે સ્થાનિક રીતે દબંગ તરીકે ઓળખાય છે, તેણે ટોળાનું નેતૃત્વ કર્યું અને પોલીસ દ્વારા ૧૪ અન્ય લોકો સાથે ધરપકડ કરવામાં આવી. પોલીસ નિવેદનો અનુસાર, ધરપકડ કરાયેલા ૧૫માંથી માત્ર એક જ યાદવ જાતિનો છે. પોલીસે આ કેસમાં ૨૮ નામના આરોપીઓ અને અન્યો વિરૂદ્ધ હ્લૈંઇ દાખલ કરી છે અને ફરાર આરોપીઓને પકડવા માટે સ્પેશિયલ ઇન્વેસ્ટિગેશન ટીમ (જીૈં્)ની રચના કરવામાં આવી છે. વ્યંગાત્મક રીતે, માંઝી, બિહારના ભૂતપૂર્વ મુખ્યમંત્રી અને હિન્દુસ્તાની આવામ મોરચા (એચએએમ)ના સ્થાપક, સત્તાધારી ભાજપની આગેવાની હેઠળના એનડીએના સાથી, જેઓ પોતે મુશાહર સમુદાયના છે, તેમણે વિપક્ષ સાથે સંકળાયેલા યાદવ સમુદાયનું નામ લઈને દોષને દૂર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો. રાષ્ટ્રીય જનતા દળ (ઇત્નડ્ઢ)ના વડા લાલુ પ્રસાદને ઝૂંપડાઓ સળગાવવા માટે જવાબદાર ગણવામાં આવ્યા છે. જો કે, પાસવાનની સંડોવણીની પુષ્ટિ કરતા અહેવાલો બહાર આવ્યા, તે દ્ગડ્ઢછ માટે શરમજનક બની ગયું, કારણ કે પાસવાન કેન્દ્રીય મંત્રી ચિરાગ પાસવાનની લોક જનશક્તિ પાર્ટી (ઇ), જે ભાજપની આગેવાની હેઠળની દ્ગડ્ઢછની સાથી છે, તેને જબરજસ્ત સમર્થન આપે છે. બચી ગયેલા મોટાભાગના માંઝીના સમર્થકો હતા, જ્યારે આરોપીઓ ચિરાગ પાસવાનના સમર્થક હતા.
આરજેડી નેતાઓએ માંઝીને ઘટના સાથે જોડાયેલ ખોટી માહિતી ફેલાવવા માટે નિશાન બનાવ્યા હતા. જિલ્લા પોલીસ દ્વારા આ ઘટનાની પ્રાથમિક તપાસમાં બહાર આવ્યું છે કે હુમલો કરનાર અને ઝૂંપડાંને સળગાવી નાખનાર આરોપીઓ સરકારી માલિકીની જમીનને પોતાની હોવાનું જણાવી અને આ જમીન પર કબજો જમાવવામાં આવ્યા હોવા છતાં તેઓ લાંબા સમયથી કબજો મેળવવા નજર રાખી બેઠાં હતા એ જાણતા હોવા છતાં કે વર્ષોથી મુશહર અને રવિદાસના કેટલાક પરિવારો જમીન પર વસે છે.
જ્યારે તે સ્પષ્ટ છે કે નવાડામાં આ તાજેતરની હિંસક ઘટના જમીન વિવાદ સાથે સંબંધિત છે, તે અગાઉના સંઘર્ષોથી અલગ છે. તે દલિતો વિરૂદ્ધ શક્તિશાળી ઉચ્ચ જાતિનો મામલો નહોતો. આ કિસ્સામાં, ગરીબ અને ભૂમિહીન મુશહર અને રવિદાસ, અસ્તિત્વ માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યા હતા, પાસવાનના એક જૂથ દ્વારા નિશાન બનાવવામાં આવ્યા હતા, જેઓ રાજકીય રીતે શક્તિશાળી દલિત સમુદાય તરીકે ઉભરી આવ્યા છે. એવું લાગે છે કે તેમની ઝૂંપડીઓને બાળવી એ તેમને જમીન પરથી જબરદસ્તીથી દૂર કરવાના ગણતરીપૂર્વકના પ્રયાસનો એક ભાગ હતો જ્યાં તેઓ વર્ષોથી રહેતા હતા. આ ઘટનામાં એક પ્રબળ પરિબળ એ છે કે પાસવાન, મુશહર અને રવિદાસની સરખામણીમાં મોટાભાગે વધુ સારા ગણાતા, ગરીબ દલિતો સામે સામંતવાદી બળ જેવું વર્તન કરતા હતા, જેઓ રોજેરોજ મૂળભૂત અસ્તિત્વ માટે લડતા હતા. ગયા વર્ષે નવેમ્બરમાં જાહેર કરાયેલા બિહાર જાતિ સર્વેક્ષણ અહેવાલના સામાજિક-આર્થિક ડેટા અનુસાર, દલિતો સહિત વિવિધ જાતિઓમાં જમીનની માલિકીની જમીની વાસ્તવિકતા તદ્દન ગંભીર છે.
